Τα Ενετικά Αρσενάλια (ή Νεώρια) του Παλιού Λιμανιού των Χανίων είναι επιβλητικά κτίρια που δεν περνούν απαρατήρητα. Όπως προδίδει και το όνομά τους, τα αρσενάλια, ή νεώρια, αποτελούσαν ναυπηγεία στην εποχή τους.
Το Παλιό Ενετικό Λιμάνι είναι η μεγάλη αρχιτεκτονική κληρονομιά που οι Ενετοί άφησαν στην πόλη των Χανίων, που έχει διατηρήσει την περασμένη του δόξα ως το κυριότερο αξιοθέατο της σημερινής πόλης, και αποτελεί μια ταξιδιωτική εμπειρία από μόνο του.
Το πρώτο Ενετικό Λιμάνι δημιουργήθηκε στα μέσα του 14ου αιώνα, και επεκτάθηκε στη σημερινή του μορφή τον 16ο αιώνα, όταν και χτίστηκαν τα πρώτα Ενετικά Αρσενάλια (Νεώρια).
Τα Ενετικά Αρσενάλια (Νεώρια) στο Παλιό Λιμάνι των Χανίων: Σημαντικό μέρος της ιστορίας της πόλης ανά τους αιώνες
Οι Ενετοί αρχικά έχτισαν 18 αρσενάλια στο Παλιό Λιμάνι Χανίων κατά τον 16ο αιώνα, και στη συνέχεια άλλα 5 αρσενάλια στο ανατολικότερο τμήμα του λιμανιού τον 17ο αιώνα. Χτίστηκαν στο λεγόμενο “εσωτερικό λιμάνι”, το οποίο αποτελούσε και το πιο προστατευμένο τμήμα του.
Ο 16ος αιώνας ήταν η εποχή της Ενετικής κυριαρχίας στη Μεσόγειο. Ήταν επίσης η εποχή που ο Οθωμανικός κίνδυνος από την ανατολή ήταν προ των πυλών, με αποτέλεσμα οι Ενετοί να οχυρώσουν σε μεγάλο βαθμό το Παλιό Λιμάνι των Χανίων για να το προστατεύσουν.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των ιστορικών, κατά τη διάρκεια του 16ου αιώνα, η πόλη των Χανίων αποτελούσε τη μεγαλύτερη ναυτική βάση των Ενετών στην ανατολική Μεσόγειο, φιλοξενώντας ανά πάσα στιγμή περίπου 40 ενετικά πλοία. Τα Ενετικά Αρσενάλια, ή Νεώρια, ήταν τα ναυπηγεία που φρόντιζαν για την κατασκευή, τη συντήρηση και τις επισκευές όλης αυτής της μεγάλης ναυτικής δύναμης της εποχής της.
Αργότερα, στον 17ο αιώνα, όταν οι Οθωμανοί πολιορκούσαν την πόλη, πολλά από τα Ενετικά Αρσενάλια χρησιμοποιήθηκαν ως τεράστιες αποθήκες τροφίμων, οι οποίες βοήθησαν την πόλη των Χανίων να επιβιώσει για μήνες κατά τη διάρκεια αυτών των δύσκολων εποχών.
Τα Ενετικά Αρσενάλια (Νεώρια) στο σημερινό Παλιό Λιμάνι των Χανίων: Ένα αρχιτεκτονικό ορόσημο
Σήμερα, από τα 18 αρχικά Ενετικά Αρσενάλια που χτίστηκαν τον 16ο αιώνα, διασώζονται τα 8. Στο πίσω μέρος του εσωτερικού Παλιού Λιμανιού βρίσκονται το Μεγάλο Αρσενάλι, και τα 7 μικρότερα αρσενάλια (νεώρια), το ένα δίπλα στο άλλο. Παρόμοια, από τα 5 παλιά Ενετικά ναυπηγεία που χτίστηκαν στο ανατολικό άκρο του Παλιού Λιμανιού, διασώζονται τα 3.
Το πιο γνωστό από τα παλιά Ενετικά Νεώρια είναι το Μεγάλο Αρσενάλι. Είναι ένα εξαιρετικά όμορφο κτίριο, το οποίο αναπαλαιώθηκε υποδειγματικά το 1997, όταν έγινε έδρα του νεοϊδρυθέντος Κέντρου Αρχιτεκτονικής της Μεσογείου. Ένα πραγματικό αριστούργημα, που συνδυάζει εξαιρετικά την αρχιτεκτονική των περασμένων αιώνων με τη σύγχρονη, το Μεγάλο Αρσενάλι – Κέντρο Αρχιτεκτονικής της Μεσογείου σήμερα φιλοξενεί μια σειρά από ενδιαφέρουσες εκθέσεις, συνέδρια και εκδηλώσεις κάθε χρόνο.
Τα 7 μικρότερα νεώρια που βρίσκονται σε συστοιχία δίπλα στο Μεγάλο Αρσενάλι δίνουν στο εσωτερικό Παλιό Λιμάνι των Χανίων το χαρακτηριστικό του, γραφικό περιβάλλον. Προσφέρουν το ιδανικό φόντο για τη νέα μαρίνα των Χανίων, έτσι όπως τη βλέπουμε από το Ενετικό Θαλάσσιο Τείχος ή τον Φάρο των Χανίων.
Τα 3 Ενετικά ναυπηγεία που διασώζονται μέχρι σήμερα στο ανατολικό τμήμα του Παλιού Ενετικού Λιμανιού, λέγονται επίσης και Νεώρια Μόρο, από το όνομα του Ενετού διοικητή της περιοχής που τα έχτισε. Σήμερα, το ένα από αυτά είναι η έδρα του Ιστιοπλοϊκού Ομίλου Χανίων, και ένα άλλο ανήκει στο Ναυτικό Μουσείο Χανίων, όπου μπορείτε να βρείτε ένα ακριβές αντίγραφο ενός αρχαίου Μινωικού πλοίου του 15ου αιώνα π.Χ.
Τα Ενετικά Αρσενάλια (Νεώρια) στο Παλιό Λιμάνι των Χανίων έχουν παίξει έναν πολύ σημαντικό ρόλο ως ναυπηγεία κατά τους περασμένους αιώνες, βοηθώντας καθοριστικά την πόλη να επιβιώσει και να ακμάσει. Σήμερα, παίζουν ακόμη ζωτικό ρόλο στη σύγχρονη πόλη, ως σημαντικά ιστορικά κτίρια στο υπέροχο Παλιό Λιμάνι των Χανίων: από το Μεγάλο Αρσενάλι, το σύγχρονο Κέντρο Αρχιτεκτονικής της Μεσογείου, μέχρι τα 7 γειτονικά αρσενάλια, και τα Ενετικά Αρσενάλια (Νεώρια) του Μόρο, αυτά τα ναυπηγεία των περασμένων αιώνων καθορίζουν με την αρχιτεκτονική τους το εσωτερικό Παλιό Λιμάνι.
